Słowo wstępu

Spółka cywilna jest prosta i powszechną formą prawną prowadzenia firmy. Należy pamiętać, że w przeciwieństwie do spółek kapitałowych i osobowych nie posiada osobowości prawnej, a jej oparte jest na zawieranej pomiędzy jej wspólnikami umowie w celu realizacji wspólnego celu gospodarczego. Funkcjonowanie spółki cywilnej uregulowane jest w Kodeksie Cywilny. Konstrukcja spółki cywilnej nakłada jednak na wspólników liczne obowiązki podatkowe. Istotną jej cechą jest fakt, że na gruncie podatku dochodowego, podatnikami są wyłącznie wspólnicy, natomiast podatnikiem podatku VAT będzie już sama spółka.

Opodatkowanie dochodów wspólników spółki cywilnej

W świetle przepisów o podatku dochodowym spółka cywilna została uznana jako spółka, która nie jest osoba prawną. Tworzą ją co najmniej dwa podmioty gospodarcze (osoby fizyczne lub osoby prawne). W zależności od formy prowadzenia działalności gospodarczej wspólnicy spółki cywilnej są zobowiązani rozliczać PIT lub CIT od dochodów uzyskiwanych w ramach spółki cywilnej.

Wedle art. 8 ust. 1 ustawy o PIT przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną u każdego ze wspólników określa się proporcjonalnie do jego udziału w zysku (udziału) – co regulowane jest w treści samej umowy spółki cywilnej. W przypadku braku stosownych zapisów w umowie spółki cywilnej, przyjmuje się, że udziały wspólników są równe. Również proporcjonalnie do udziału w zyskach spółki wspólnicy rozliczają koszty uzyskania przychodów, wydatki niebędące kosztami podatkowymi oraz straty, jak również ulgi podatkowe rozliczane w związku z prowadzeniem działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną – spółki cywilnej. W tym celu spółka cywilna osób fizycznych jest zobowiązana prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, a w niektórych przypadkach księgi rachunkowe.

Formy opodatkowania dochodu przez wspólników spółki cywilnej

Prowadzenie działalności w formie spółki cywilnej związane jest z możliwością wyboru przez wspólników dogodnej dla niego formy opodatkowania dochodów. Ustawa o PIT przewiduje możliwość zastosowania:

1. opodatkowania na zasadach ogólnych:

1. według skali podatkowej 18% lub 32% lub
2. podatkiem liniowym 19%;

2. opodatkowania w formach zryczałtowanych:

1. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub
2. karta podatkowa.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że każdy ze wspólników spółki cywilnej może wybrać inną formę opodatkowania (np. skala podatkowa i podatek liniowy). Z kolei wybór formy ryczałtowej przez jednego ze wspólników oznacza, że również pozostali wspólnicy powinni przyjąć tę samą formę rozliczeń z Urzędem Skarbowym. O wyborze danej formy opodatkowania powinna decydować m.in. indywidualna specyfika prowadzonego przedsiębiorstwa, jak również zakres prowadzonej działalności.

Niekiedy może okazać się, że atrakcyjna stawka opodatkowania ryczałtem przy jednoczesnej rezygnacji z rozliczania kosztów podatkowych może być dla przedsiębiorcy mniej korzystna od rozliczania dochodów według skali podatkowej lub liniowo.

Spółka cywilna na gruncie ustawy o VAT

Inaczej niż na gruncie ustaw o PIT i CIT wygląda podmiotowość podatkowo-prawna spółki cywilnej w ustawie o podatku od towarów i usług. W myśl przepisów VAT to spółki cywilne, a nie ich wspólnicy, są podatnikami VAT. O statusie podatnika VAT spółki cywilnej przesądza fakt, że w rzeczywistości to ona jest podmiotem wykonującym działalność zarobkową o określonym celu gospodarczym, co wpisuje się w definicję podatnika, o której mowa w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT. Tym samym jeśli obowiązek rozliczania tego podatku spoczywa na spółce, to status jej wspólników jest z punktu widzenia VAT obojętny. Zatem limity zwolnienia podmiotowego z VAT (limit 200 tys. zł) nie dotyczą poszczególnych wspólników, a spółki cywilnej rozumianej jako jeden organizm na gruncie podatku VAT.

Spółka cywilna jako podmiot, który spełnia kryteria podatnika podatku VAT i który nie korzysta ze zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego VAT powinien zatem złożyć właściwe zgłoszenie rejestracyjne (VAT-R) do celów podatku od towarów i usług przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu tym podatkiem. Spółka cywilna wykonująca czynności opodatkowane VAT jest także zobowiązana do wystawiania faktur VAT na rzecz innych podatników oraz prowadzenia ewidencji sprzedaży i zakupów do celów VAT. Ponadto na spółce cywilnej jako podatniku VAT będzie ciążył obowiązek zapłaty podatku, składania miesięcznych lub kwartalnych deklaracji VAT-7 oraz informacji podsumowujących oraz bieżącego raportowania do Szefa KAS plików JPK.

Spółka a wspólnicy w relacji podatku VAT

W przypadku, kiedy działalność gospodarcza jest prowadzona w formie spółki cywilnej szczególną uwagę należy poświęcić zagadnieniu tzw. odpłatnych i nieodpłatnych świadczeń spółki na rzecz jej wspólników. Co do zasady odpłatne świadczenie na rzecz wspólnika (np. sprzedaż samochodu) stanowi czynność opodatkowaną VAT na zasadach ogólnych, tak jak ma to miejsce w przypadku dokonywania transakcji z innymi podatnikami. Również w przypadku tzw. świadczeń nieodpłatnych na rzecz wspólnika (np. nieodpłatne przekazanie zużytych towarów) może powstać – pod pewnymi warunkami – obowiązek naliczenia i odprowadzenia podatku. Jest to o tyle istotna kwestia, gdyż nieprawidłowe dokonanie rozliczeń na gruncie podatku VAT pomiędzy spółką a jej wspólnikami może przyspieszyć wszczęcie postępowania kontrolnego przez organy skarbowe.