Wśród spółek osobowych najpopularniejsza jest spółka cywilna. Do jej założenia wymagane jest zawarcie umowy spółki w formie pisemnej i dokonanie szeregu zgłoszeń w urzędach. Poza tym wspólnicy spółki – osoby fizyczne muszą posiadać wpis w CEIDG. Na gruncie prawa cywilnego, to wspólnicy są bowiem podmiotami prawa, spółka zaś jest wyłącznie umową ich łączącą. Odpowiednio to uczestnikom spółki, a nie jej, przysługuje status przedsiębiorcy.

Przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów (art. 860 § 1 Kodeksu cywilnego).

Wspólnikiem spółki cywilnej może być osoba fizyczna, osoba prawna, m.in. spółka z o.o. jak i też np. spółka jawna. W praktyce najczęściej spółkę cywilną zakładają osoby fizyczne.

Wady spółki cywilnej

1. Brak podmiotowości prawnej

Spółka cywilna nie jest osobnym podmiotem prawnym. Sama spółka nie może zatem zaciągać zobowiązań (np. pożyczek) lub zawierać umów. Wszystkich tych czynności dokonują wspólnicy i to oni ponoszą za nie całkowitą odpowiedzialność.

2. Nieodpowiednia forma dla dużych przedsięwzięć

Ze względu na uproszczoną regulację prawną i szeroką odpowiedzialność wspólników, prowadzenie działalności w formie spółki cywilnej na szerszą skalę jest bardzo utrudnione i wiąże się z wieloma ryzykami. Wspólnicy spółki cywilnej mogą mieć też problemy z uzyskiwaniem finansowania swojej działalności. Ze względu na to wspólnicy najczęściej decydują się na jej przekształcenie w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

3. Odpowiedzialność wspólników spółki cywilnej całym swoim majątkiem osobistym

Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki zarówno majątkiem spółki, jak i majątkiem osobistym. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki osobiście, bez ograniczeń, całym swoim majątkiem zarówno obecnym, jak i przyszłym.

4. Brak szczegółowych regulacji prawnych

Spółka cywilna nie jest spółką prawa handlowego, nie jest regulowana przez kodeks spółek handlowych. Jako, że spółka cywilna jest umową pomiędzy wspólnikami jest uregulowana, tak jak inne umowy, w kodeksie cywilnym. Przepisy te nie regulują jednak specyficznych i bardziej skomplikowanych sytuacji, które z dużym prawdopodobieństwem mogą wystąpić w praktyce prowadzenia działalności gospodarczej.

Zalety spółki cywilnej

1. Umowa spółki cywilnej – zwykła forma pisemna

Do założenia spółki cywilnej wystarczające jest, co do zasady, podpisanie umowy spółki w zwykłej formie pisemnej i zarejestrowanie jej odpowiednich urzędach. Jednakże, umowa spółki cywilnej musi być jednak zawarta w formie aktu notarialnego, jeśli wkładem do spółki ma być nieruchomość.

2. Niskie koszty założenia spółki cywilnej

Przepisy nie nakładają praktycznie jakichkolwiek obowiązków finansowych związanych z założeniem spółki cywilnej. Od wnoszonych do spółki wkładów wspólnicy muszą jednak zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych. Jeżeli wkładem do spółki mają być nieruchomości, do kosztów założenia spółki należy doliczyć koszty notarialne związane z podpisaniem umowy w formie aktu notarialnego. Kosztem związanym z założeniem spółki cywilnej mogą być również koszty pomocy prawnej.

3. Jednokrotne opodatkowanie wspólników

Spółka cywilna opodatkowana jest tylko na poziomie wspólników, a nie na poziomie wspólników i spółki (jak to ma miejsce w przypadku spółki z o.o.)

4. Możliwość skorzystania ze zwolnienia z VAT

Wspólnicy mają wybór: mogą skorzystać albo zrezygnować ze zwolnienia z VAT w zależności od kosztów, jakie ponoszą.

5. Nieskomplikowane prowadzenie spraw spółki

Prowadzenie spraw spółki cywilnej należy do wszystkich wspólników (chyba, że umowa stanowi inaczej). Przepisy nie regulują sformalizowanego trybu podejmowania decyzji w spółce cywilnej ani też nie wyznaczają szczególnie skomplikowanych obowiązków. Najczęściej większość czynności wspólnicy mogą podejmować samodzielnie.

6. Brak konieczności prowadzenia pełnej a nawet uproszczonej księgowości

Pełna lub uproszczona księgowość spółek cywilnych osób fizycznych jest konieczna tylko przy przekroczeniu limitu określanego w ustawie o rachunkowości (obecnie wynosi on równowartość 1.200.000 euro). W przypadku gdy wspólnikami w spółce cywilnej nie są tylko osoby fizyczne, istnieje obowiązek prowadzenia uproszczonej lub pełnej księgowości dla spółki.

7. Brak określenia minimalnej wartości wkładów

Przepisy nie określają minimalnej wartości wkładów, jakie wspólnicy muszą wnieść do spółki cywilnej. Oznacza to, że określenie wartości wkładów leży całkowicie w gestii wspólników, którzy mogą nie wnosić żadnego wkładu pieniężnego, a wnieść np. tylko wkład niepieniężny w postaci świadczenia usług na rzecz spółki.

Wady i zalety spółki cywilnej – podsumowanie

Spółka cywilna to interesujący twór.  Ma ona swoje plusy i minusy. Jednak nie wszyscy, którzy zawarli umowę spółki cywilnej wiedzą, jakie konsekwencje wiążą się z tego typu działalnością.

Do głównych wad spółki cywilnej należy:

1. brak osobowości prawnej spółki cywilnej;
2. konieczność zawierania każdej umowy ze wszystkimi wspólnikami spółki cywilnej;
3. szeroka odpowiedzialność wspólników spółki za długi;
4. duże ryzyko finansowe przy prowadzeniu działalności na dużą skalę.

Jednakże spółka cywilna ma również swoje zalety:

1. łatwo ją założyć;
2. łatwo rozwiązać umowę spółki cywilnej;
3. nadaje się dla działalności na małą skalę;
4. jeżeli działalność się rozwinie – spółkę cywilną można przekształcić w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.