Wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
W przypadku, kiedy w spółce występuje przynajmniej dwóch wspólników, gdzie jeden ze wspólników posiada 90% (a najbezpieczniejszą wartością jest 80%) obowiązek opłacania składek ZUS przez wspólników ZUS odpada.
Jak, wskazano powyżej co do zasady wspólnicy wieloosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, którzy nie są powiązani ze spółką umową o pracę, nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.
Warto zwrócić uwagę na sytuację, w której wspólnicy dzielą się udziałami w spółce w taki sposób, że jeden z nich będzie w posiadaniu 99%, a drugi 1% udziałów lub podobnych proporcjach, co w następstwie ma być podstawą do braku konieczności płacenia obowiązkowej składki ZUS.
W orzecznictwie tak duża dysproporcja udziałów w spółce została oceniona jako iluzoryczna z uwagi na to, że jeden wspólnik ma pozycję dominującą. Dodatkowo warto wspomnieć, że sądy nazywają takich wspólników ze znaczną przewagą udziałów jako niemal jedyny wspólnik spółki z o. o., wobec czego podlegają oni ubezpieczeniu społecznemu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 3 sierpnia 2011 roku, sygn. akt I UK 8/11).
Wobec powyższego działanie wspólników mające na celu obejście obowiązkowego ozusowania, zostało podważone przez sądy. Nawet jeśli z umowy spółki lub listy wspólników wynika, że spółka jest wieloosobowa, przy czym jeden z nich posiadał zdecydowaną większość udziałów, a drugi minimalny udział, w rzeczywistości funkcjonują jak spółka jednoosobowa. Wspólnik taki podlega obowiązkowemu opodatkowaniu względem ZUS.
Podsumowując, należy pamiętać, że konieczności uiszczania opłat na składki ZUS podlegają osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, wspólnicy spółek osobowych i wspólnicy w jednoosobowych spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Wspólnicy w spółkach z o. o. czy spółkach akcyjnych nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z uwagi na sam fakt bycia wspólnikiem. Warto pamiętać, iż wspólnik z drastycznie nierówną liczbą udziałów tj. 99% do 1% może być uznany w spółce za iluzorycznego czy niemal jedynego wspólnika.
Członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Członek zarządu spółki z o.o. jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Istnienie (lub nieistnienie) obowiązku opłacania składek za taką osobę zależy od tego, na jakiej podstawie pełni ona swoją funkcję. Jeżeli członek zarządu wykonuje swoje obowiązki wyłącznie na podstawie powołania, spółka musi zgłaszać członka zarządu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Nie ma znaczenia, czy za pełnienie swej funkcji członek zarządu otrzymuje wynagrodzenie, czy też sprawuje funkcję nieodpłatnie. Od przychodu uzyskanego z tytułu pełnienia funkcji w zarządzie spółka, jako płatnik składek, nie będzie opłacała za prezesa żadnych składek.
Takie stanowisko zajął ZUS w interpretacji indywidualnej z dnia 17 maja 2013 r. stwierdzając, że: „Osoba powołana na członka zarządu, aby otrzymywać wynagrodzenie, nie musi być zatrudniona na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia czy innej umowy o świadczenie usług (…). Treść przepisu art. 6 oraz powiązanych art. 11 i art. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pozwala uznać, iż powołanie w znaczeniu bezumownego powierzenia funkcji organu spółki – członka zarządu (na podstawie art. 201 ksh) nie stanowi samoistnego tytuł podlegania ubezpieczeniom, a tym samym nie rodzi obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne”.
Jednakże, z faktem braku obciążeń ZUS wiąże się również brak jakichkolwiek korzyści, które normalnie wynikają z podlegania ubezpieczeniom. Członek zarządu spółki z o.o., za którego nie są opłacane żadne składki, nie ma prawa do bezpłatnej opieki medycznej (brak ubezpieczenia zdrowotnego), nie odkłada składek na przyszłą emeryturę (brak ubezpieczenia emerytalnego) i nie może liczyć na świadczenia w razie choroby lub macierzyństwa (brak ubezpieczenia chorobowego).
Powołaniu może (ale nie musi) towarzyszyć nawiązanie dodatkowego stosunku prawnego. Jeżeli z osobą powołaną w skład zarządu spółka równolegle podpisze umowę o pracę lub umowę zlecenia (albo inną umowę o tym charakterze, np. kontrakt menedżerski) składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne takiej osoby należy opłacać na zasadach obowiązujących – odpowiednio – w odniesieniu do pracowników lub zleceniobiorców.